5

,,multitude des procès dont elle est l'occasion, que ,, par l'importance des intérêts qui en dépendent."

De beschouwingen over de wet Aqullia van het Romeinsche recht, die de kundige schrijver ons levert, beschouwingen, die trouwens als inleiding moeten dienen tot het overige deel van zijn verdienstelijken arbeid, zullen we hier maar onbesproken laten, om terstond over te gaan tot het tweede gedeelte der dissertatie, het hedendaagsche recht op dit punt.

Mr. DROÜART vangt aan met ons den oorsprong, het karakter en de historische ontwikkeling te schetsen van de gewichtige maatschappelijke instelling, die hij bespreekt.

Een en ander is óók ten onzent reeds zóó dikwijls besproken, dat wij ons aan noodelooze en gewis voor onze lezers zeer vervelende herhalingen zouden schuldig maken, zoo we den schrijver gingen volgen op dien weg 1).

Trouwens ook hij stapt er vluchtig over heen, om te komen tot het uitgangspunt van zijn betoog, het tegenwoordig karakter van den notaris.

Réal noemde dien ambtenaar in zijne bekende, ook door schrijver geciteerde redevoering,,,un conseil désin,, téressé, un juge volontaire, un redacteur impartial."

1) Wij kunnen intusschen niet aan de verleiding weerstand bieden om de volgende uitspraak van CHASSENEUX, Catal. gloriae numdi, hier over te nemen: „Periret omnis judiciorum vis, nisi essent notarii qui „acta conscriberent, periret ipsa veritas et fides in contractibus et ,,commerciis, periret omnis ordo in judicio forensium causarum nisi „esset aliqua fidelis publicaque persona cui judex crederet.”

Zeer begrijpelijk

6

zegt mr. DROÜ ART - van het standpunt van dien Staatsraad, die de roeping der notarissen in al hare grootheid voor oogen wilde stellen, die hun invloed wilde schetsen, wanneer ze hunne plichten, zoo zedelijke als wettelijke, naar behooren vervullen.

Hij intusschen, wenscht een minder verheven standpunt in te nemen, en zich wanneer het geldt, de uitgestrektheid van de plichten der notarissen te bepalen uitsluitend de vraag te stellen, welke hunne legale taak is, omdat slechts van de verwaarloozing dier taak hunne verantwoordelijkheid afhankelijk is.

Zeer zeker, de notaris beperkt zijn werkkring vaak niet tot zijne strikt officieele bezigheden, het constateeren in authentieken vorm van de juridische handelingen der particulieren; zeer dikwijls treedt hij op, om die handelingen voor te bereiden of om er de uitvoering van te leiden. Maar, dán is hij een gewoon zaakwaarnemer, gebonden door de rechtsgevolgen van een gewoon contract van lastgeving.

Op grond dier redeneering verdeelt de schrijver de verantwoordelijkheid van den notaris in twéé soorten: a. die, welke voortvloeit uit zijne ambtsbezigheden volgens de wet; b. die, welke voortspruit uit de handelingen, die hij, geheel vrijwillig, bovendien verricht. De eene is eene legale, de tweede eene zuiver contractueele.

Om de uitgestrektheid der legale verantwoordelijkheid te leeren kennen, zoekt hij in de eerste plaats

7

licht bij de bronnen van het hedendaagsche recht, doch veel licht vindt hij daar niet; slechts twee teksten van het Romeinsche recht, Lex 6, C., de Magist, conven. en Lex 29, C., de Testam., zinspelen op eene dergelijke verantwoordelijkheid, en ook het oude Fransche recht laat hem op dit punt in den steek. Alléén vindt hij bij DENIS GODEFROID Lex 6, de Magist. conven., in een noot vermeld:,,notarius de ,, dolo et imperitia tenetur." Hieruit af te leiden gelijk de meeste schrijvers, die deze quaestie tot nu toe behandelden, gedaan hebben dat de studie van het oude recht in deze van geen nut kan zijn, of dat die verantwoordelijkheid slechts in geval van bedrog of zwaar verzuim, met bedrog gelijk te stellen, aanwezig is, acht de schrijver echter onjuist.

Ten bewijze vestigt hij de aandacht op eene declaratie van 29 September 1722, bepalende „que les ,, notaires demeureraient responsables des dommages,,intérêts que les parties pourraient souffrir par la „, nullité de leurs actes," eene bepaling, wier zin ons duidelijker wordt, wanneer we enkele bladzijden van het werk van FERRIÈRE, Le parfait notaire, verschenen in het laatst der 18de eeuw, er mede in vergelijking brengen.

-

,,Il n'y a point de doute" zoo zegt FERRIÈRE ,, que les notaires ne doivent point être tenus des ,, dommages intérêts des parties, quand la nullité ,, de leurs actes provient de la disposition du Droit ,, et des Coutumes, pourvu qu'il n'y ait point de dol ,, ni de faute si lourde qu'elle soit inexusable et

8

,, mérite de passer pour dol; mais ils doivent être ,, tenus des dommages intérêts des parties, quand la

رو

,, nullité de leurs actes provient de ce qu'ils auraient

fait quelque chose, contraire aux Ordonnances."

Iets verder zegt hij:,, les notaires ne sont pas ,,garants de la nullité des faits ni des actes, mis en , avant ou produites par l'une des parties, pourvu qu'il n'y ait point de fraude de leur part."

En hij voegt er bij: „,qu'un notaire n'est point ,, tenu de la nullité de l'acte qui provient de l'inter,,diction de l'un des contractants, parce que le no,, taire n'est pas obligé de consulter à chaque contrat ,, qu'il passe le tableau des interdits."

Uit deze beschouwingen leidt de heer DROÜART af, dat men de rol van den notaris en die der partijen bij de opmaking der akten reeds destijds streng onderscheidde.

Op de partijen dit is in hoofdzaak de leer, op de partijen rust de plicht, een overeenkomst te maken, op den notaris de plicht, om die overeenkomst in bewoordingen te brengen; en dit beginsel zoo meent mr. DROÜART moet ook thans nog gehuldigd worden, indien het met de voorschriften der tegenwoordige wetgeving niet bepaaldelijk in strijd is 1). Na deze „,introduction," komt

1) Men zie met betrekking tot de bepaalde gevallen, waarin de verantwoordelijkheid aanwezig geacht werd, de brochure van mr. PONT: La responsabilité des notaires, 2de ed., 1860, blz. 28 en het Manuel théorique et pratique du notariat van E. CLERC, DALLOZ en VERGÉ.

9

de schrijver tot de professionneele verantwoordelijkheid van den notaris.

Hij begint o. a. met in het licht te stellen: 1o. dat deze ambtenaar in de omstandigheid, dat er een zeer bewist rechtspunt aanwezig was, altijd een afdoende verontschuldiging kan vinden;,, mais si" zoo zegt hij ,, dans le choix même qu'il a fait, le notaire s'était ,, montré imprudent; si, par exemple, des deux voies qui s'offraient à lui, l'un ne devait faire courir à son client aucun péril, il est en faute de ne l'avoir „, pas prise, et, par suite, doit la réparation du préju,,dice;" en 2o. „, qu'il n'est pas moins certain que, si „la partie elle-même est en faute, les tribunaux ,, pourront prendre cette circonstance en considération, ,, soit pour atténuer la responsabilité du notaire, si ,, la faute est commune, soit pour l'exonérer complé,,tement, si le notaire a été induit en erreur par la ,, partie, ou si celle-ci peut être considérée comme ,, s'étant appropriée la faute tout entière."

رو

Dit alles is niet anders dan de toepassing van het gemeene recht.

Inmiddels rijst de vraag: van welken aard is des notaris' verantwoordelijkheid? Is zij delictueel of contractueel ?

Met andere woorden: heeft de requisitie van partijen tot gevolg, dat de notaris met hen eene overeenkomst van lastgeving, dan wel van huur van werk en diensten aangaat, óf heeft zij slechts het werkzaam optreden van een ambtenaar, van een agent van den Staat tot gevolg?