Vermuthlich nicht lange nach dem Horaz, oder schon mit ihm zugleich lebte der römische Dichter M. Manilius, dessen Lehrgedicht, mit der Aufschrift Astronomikon, ver muthlich aus mehr, als den noch übrigen fünf Büchern, bes ftand, deren fünftes sich auch nicht ganz bis auf unsre Zeiten erhalten hat. Der astronomische Werth dieses Gedichts ift größer, als der poetische. Zu den vorzüglichsten Stellen gehören die Eingänge eines jeden Buchs, wie folgender zum vierten, wobei aber freilich die stoischen Lehrsäße von der Unvermeidlichkeit des Verhängnisses, und von der unbedingten Nothwendigkeit des Schicksals zum Grunde liegen.
ASTRONOMICON,
L. IV. v. I-121.
Quid tam follicitis vitam confumimus annis?
Torquemurque metu, coecaque cupidine rerum?
Aeternisque fenes curis, dum querimus aevum,
Perdimus, et nullo votorum fine beati
Victuros, agimus femper, nec vivimus unquam?
Pauperiorque bonis quisque' eft, quo plura requi-
rit;
Nec quod habet, numerat: tantum quod non habet,
optat?
Cumque fui parvos ufus Natura repofcat,
Materiam ftruimus magnae per vota ruinae;
Luxuriamque lucris emimus, luxuque rapinas;
Et fummum cenfus pretium eft effundere cenfum.
Solvite, mortales, animos curasque levate,
Totque fupervacuis vitam deplete querelis.
Fata regunt Orbem, certa ftant omnia lege:
Longaque per certos fignantur tempora cafus.
Nafcentes morimur, finisque ab origine pendet.
Tunc 'et opes, et regna fluunt et faepius orta
Paupertas, artesque datae, moresque creati,
Et vitia, et clades, damna et compendia rerum,
Nemo caret damno, poterit nec habere negatum;
Fortunamve fuis invitam prendere votis,
Aut fugére inftantem. Sors eft fua cuique fe
An nifi fata darent leges vitaeque necisque,
Fugiffent ignes Aeneam? Troia fub uno
Non everfa viro fatis viciflet in ipfis?
Aut Lupa proie&tos nutriffet Matria fratres?
Romaque fic enata foret, pecudumque magistri
In Capitolinos auxiffent culmina montes,
Includive fua potuiflet Iupiter arce?
Captus et a captis Orbis foret? Igne fepulto
Vulneribus victor repetiffet Mutius Urbem?
Solus et oppofitis claufiffet Horatius armis
Pontem Urbemque fimul? Rupiffet foedera Vir-
go?
Tresque fub unius fratres virtute iacerent?
Nulla acies vicit tantum. Pendebat ab uno
Roma viro, regnumque Orbis fortita iacebat.
Quid referat Cannas, admotaque moenibus
arma?
Varronemque pigrum magnum, quod vivere pof-
fet?
Poftque tuos, Thrafymene, lacus? Fabiumque mo-
rantem?
Accepiffe iugum victas Carthaginis arces?
Speratum Hannibalem noftris cecidiffe catenis,
Exiliumque rei furtiva morte luifle?
Adde etiam vires Italas Romamque fuismet
Pugnantem membris? Adice et civilia bella?
Et Cimbrum in Maria, Mariumque in carcere vi-
&tum
Quod conful toties exulque, exexule conful;
Et iacuit Libycis compar iactura ruinis,
Manilius. Eque crepidinibus cepit Carthaginis urbem?
Hoc nifi fata darent, nunquam fortuna tuliffet.
Quis te Niliaco periturum littore, Magne,
Poft victas Mithridatis opes, pelagusque receptum,
Et tres emenfo meritos ex orbe triumphos,
Cum iam etiam pofles alium cognofcere Magnum,
Crederet, ut corpus fepeliret naufragus ignis,
Eiectaeque rogum facerent fragmenta carinae?
Quis tantum mutare poteft fine Numine Fati?
Ille etiam coelo genitus, coeloque receptus,
Cum bene compofitis victor civilibus armis
Iura Togae regeret, toties praedicta cavere
Vulnera non potuit, toto fpectante fenatu
Indicium dextra retinens, nomenque cruore
Delevit preprio, poffent ut vincere Fata.
Quid numerem everías urbes, regumque rui
Inque rogo Croefum, Priamumque in littore trun
Cui nec Troia rogus? Quid Xerxem, maius et ipfo
Naufragium pelago? Quid Graio fanguine Regem
Romanis pofitum? raptosque ex ignibus ignes,
Cedentemque viro flammam, qui templa ferebat?
Quot fubitae veniunt validorum in corpora mor
Seque ipfae rurfus fugiunt, errantque per ignes?
Ex ipfis quiquam elati rediere fepulchris:
Atque his vita duplex, illis vix contigit una:
Ecce levis perimit morbus, graviorque remittit;
Succumbunt artes, rationis vincitur ufus;
Cura nocet, ceffare iuvat: mora faepe malorum
Dat cauías laeduntque cibi; parcuntque venena.
Degenerant nati patribus, vincuntque paren
Ingenium fuum retinent: tranfitque per illum,
Ex illo Fortuna venit: farit alter amore,
Et pontum tranare poteft, et vertere Troiam:
Alterius fors eft fcribendis legibus apta:
Ecce tu patrem nati perimunt, natosque parentes:
Mututaque armati coeunt in vulnera fratres.
Non noftrum hoc bellum eft: coguntur tanta ma-
veri:
Inque fuas ferri poenas, lacerandaque membra.
Quod Decios non omne tulit, non omne Camillos
Tempus, et invictum devicta morte Catonem,
Materies in rem fuperat, fed lege repugnat.
Et neque paupertas breviores excipit annos,
Nec funt immenfis opibus venalia Fata:
Sed rapit ex tecto funus fortuna fuperbo,
Indicitque rogum fummis, ftatuitque fepulchrum.
Quantum eft hoc regnum, quod regibus imperat
ipfis!
Quin etiam infelix virtus, et noxia felix:
Et male confultis pretium eft; prudentia fallit :
Nec fortuna probat caufas, fequiturque merentes,
Sed vaga per cunctos nullo difcrimine fertur.
Scilicet eft aliud, quod nos cogatque rogat-
que,
Maius, et in proprias ducat mortalia leges,
Attribuatque fuos ex fe nafcentibus annos,
Fortunaeque vices. Permifcet faepe ferarum
Corpora cum membris hominum; non feminis ille
Partus erit (quid enim nobis commune ferisque,
Quisve in portenti noxam peccarit adulter?)
Aftra novant formas, Coelumque interferit ora.
Denique fi non eft, Fati cur traditur ordo?
Cunctaque temporibus certis ventura canuntur?
Nec tamen haec ratio facinus defendere pergit,
Virtutemve fuis fraudare in praemia donis.
Nam neque mortiferas quisquam minus oderit her-
nianilius. Quod non arbitrio veniunt, fed femine certo:
Gratia non levior tribuentur dulcibus efcis,
Quod natura dedit fruges, non ulla voluntas.
Sic, hominum menti tanto fit gloria maior,
Quod coelo gaudente venit; rurfusque nocentes
Oderimus magis in culpamque poenas creatos.
Nec refert, fcelus unde cadat; fcelus effe fatendum.
Hoc quoque fatale eft fic ipfum expendere Fatum.
Quod quoniam docui, fuper eft nunc ordine
Coeleftes fabricare gradus, qui ducere flexo
Tramite prudentem valeat ad fidera Vatem.
|