1

Jamque age, iam grandes foetus, iam ducitur

aetas
Ultima, turgenti filum tralucet in alvo
Omnibus, accingunt alacres operique parant se.
Pabula iam faturae fugiunt: nova quaerere regna
Ardor agit: tollunt oculos, arrectaque terga.
Omnia veftigant late loca, ficubi rami
Arbutei, per quos sua poflint tendere fila;
Atque novis priscos cupiunt mutare penates,
Et tabulae extremis pendentes fedibus haerent.
Tum famułae properare, omnes provisa parare
Sarmenta, et steriles tectis inferre genistas.
Iamque illae antiquas sedes supera ardua ling

quant,
Atque nova hofpitia invadant, per vimina lenta
Demiffae, nifi fuccurrat nuruum ocius omnis
Hinc atque inde manus, durum miserata laborem.
Ipfe nam manibus fècernunt grandia natu
Corpora iam matura operi, iamque apta laboris
Per ramos que locant arentes agmina densa.
Summotas alias arcent, dum funditus omnes
Corporeae excedant labes, ac, temporis orbe
Perfecto, fua cuique dies exemerit omnem
Alvi insincerae illuviem, purumque relinquat
Lanicium, et fili tralucens fimplicis aurum.
Sic ubi mitefcunt pendentes vitibus uvae,
Paulatim liquor ille intus rarescit, et aureus
Accedit color, elucent puriffima musta.
Tum demum tabulis paffim farmenta reli&tis
Complerunt omnes, perque atria virgea laetae
Exercentúr, et effundunt quaefita per aevum
Stamina, dites opes uteri, suspensaque denfos
Fila regunt inter ramos, atque ordine ducunt.
Mille legunt releguntque vias, atque orbibus orbes

Ago

pida.

Agglomerant, caeco donec se carcere claudant
Sponte sua: tanta est edendi gloria fili.
Mox autem claufae interius circum undique

leeta
Stamina condensant, teretisque ovi instar opus fit.
Nullae operum immunes: est omnes cernere pas-

sim
Noctes atque dies niti praestante labore,
Et quasi de palma summas contendere vires.
Aspicias quasdam obscuro iam carcere clausas;
Art aliae, velut in nebula, fumoque nigranti
Nunc etiam apparent properantes intus, et omnes
Fas oculis fpectare vias, yariumque laborem.
Quin et nonnullae paribus communia curis
Associant opera, et nebula clauduntur eadem.
Quaedam adeo (visu miserabile !) faepe repertae,
Dum tendunt fuperare alias, inftantque labori,
Vitam, opere in medio claufae, lub nocte de-

disse,
Ante diem, ah miserae! iacuit labor interruptus.
Parva mora eft tamen: ut fe aliae inclusere las

tebris,
Extremoque manum summam impofuere labori,

Exhaustae intereunt omnes, terrasque relinquunt.
| Ite, animae egregiae, fortunataeque laborum

Ultro in fata alacres: vobis nempe altera fato
Corpora debentur; vobis miferata priorem
Eripiet formam Venus, atque ad dulcia reddet
Lumina, et aereas rursum revocabit in auras.

Prima Venus docuit bombycem in tecta 're

ferre
Eductam filvis, atque hanc impendere curam.
Ante homines nati, durum genus, ilice rupta,
In filvis nudi degebant more ferarum:
Necdum ullus lini, necdum ullus velleris usus.
Verum dura hiemis pellebant frigora, no&isque
Humorum, fruticum se frondibus involventes,
Et liquidos imbres vitabant arbore teeti,
Per noctemque cavis latitabant rupibus hirti.

vida.

Hic illic misti latos impune per agros
Cum nudis nudi iuvenes errare puellis.
Aft ubi crescenti paulatim cognitus orbi
Irrepfit pudor, exuviis coepere ferarum,
Aut tergo bovis, aut villofi pelle leonis
Se tegere, et coriis involvere mollibus artus.
Ipfi etiam nudi degebant aethere in alto
Coelicolae, coelique nurus discrimine nullo.
Prima Deûm Pallas docuit committere campo
Enodis lini legetem, et tondere bibentem
Lanigeram, ac tenui telas intendere filo.
Illa quidem primum vario se ornavit amiétu
Egregiam pi&to pallam circundata limbo:
Mox alias etiam texit ditissima divas.
Nec mora, deinde novam ostendit mortalibus ar..

tem

Tantum nuda Venus moerebat muneris expers
Egregii, ob formam textrici invila Minervae;
Atque, irrifa diu, fuper Idalium frondofum
Se natosque (uos in lilvis condidit atris.
Cui poft optanti Fors et Deus attulit olim
Auxilium: nam Peliacis te in montibus altis,
Phyllira, Nympharum puleherrima montanarum
Saturnus captus forma et Aorentibus annis,
Viderat errantemque, et gramina certa legentem.
Ah! quoties precibus Nympham Deus aspernan-

tem
Tentavit fupplex, ingrataque munera verbis
Addidit! ah, quoties nimbosis montibus errans,
Matutinus iter tulit, et monstravit in agris
Praesentes morbis herbas, ufumque medendi!
Illa averfa Deum semper fugiebat amantem.
Quid faceret? Venerem fupplex adit ipse, rogat-

que
Auxilium, et meriti promittit praemia tanti.
Diva monet, durae fruftra praecordia Nymphae
Tentari, nulli pectus penetrabile amori,
Nec precibus, nec ,muneribus mutarier ullis ;
Fallendamque dolis tantum furtisque domandam.
Ergo fe in faciem subito transformet equinam

vida.

Imperat, et pascat qua gramina fueverat illa
Quaerere, 'ut ignaram furto aggrediatur opertus.
Nec mora praeceptis: hinnitu Pelion altum
Clausus equo, Deus implevit, votoque potitus
Vi tenuit fruftra pugnantem, et multa recusantem,
Exin promeritae Veneri, pro munere magno,
Semina clausa dedit niveo tenuissima linteo,
Et, meriti memor, his, inquit, pulcherrima texes
Diva tibi insignes tunicas, nihil indiga lanae,
Aut lini, quae dona negat tibi iniqua Minerva.
Hinc praecepta dedit, divinam et prodidit artem,
Quam primus, nati fugeret cum protinus iras,
Deprendit folis meditando in montibus olim.
Insuper admonuit, venturi praescius aevi,
Quondam aliquos, fed enim multo poft, affore va-

tes,
Qui totum canerent praeclara inventa per orbem,
Gratum opus Ausoniis, dum volvent fila, puellis.

III.

Vida.

SCACCHIA, LVDVS: v. I 186.

Ludimus effigiem belli, fimulataque veris
Praelia, buxo acies fi&tas, et ludicra regna:
Ut gemini inter fe reges, albusque nigerque,
Pro laude oppositi, certent bicoloribus armis.
Dicite, Seriades Nymphae, certamina tanta,
Carminibus prorlus vatum illibata priorum.
Nulla via est: tamen ire iuvat, quo me rapit ar-

dor,
Inviaque audaci propero tentare iuventa.
Vos per inacceslas rupes, et inhospita euntem
Saxa, Deae, regite; ac fecretum oftendite callem.
Vos huius ludi in primis meminiffe neceffe eft:
Vos primae studia haec Italis monstratis in oris,
Scacchidis egregiae monimentum insigne fororis.

arva

Iverat, Oceani mensas dignatus amici,
Qui fibi tum optatis iunxit Tellurem Hymenaeis.
Affuit una omnis fuperům chorus: omnia fefto
Aequoris immensi refonabant litora plausu.
Ut dapibus compressa fames, menlaeque remotae,
Quo fuperum mentes ludo mulceret inani,
Oceanus tabulam afferri iubet interpietam.
Sexaginta infunt et quatuor ordine fedes
Oetono; parte ex omni, via limite quadrat
Ordinibus paribus; nec non forma omnibus una
Sedibus, aequale et fpatium, fed non color unus:
Alternant semper variae, subeuntque vicislim
Albentes nigris: testudo picta superne
Qualia devexo geftat discrimina tergo.
Tum faperis tacite fecum mirantibus inquit :
Marti aptam fedem, ludicraque caltra videtis;
Hoo campo adversas acies fpectare licebit

III

.

D 2

Oppo.